چگونه فلسفه بخوانیم؟

چگونه فلسفه بخوانیم؟ 

معمولا کسانی که ادبیات و هنر کار می‌کنند مثل بنده خیلی زور می‌زنند پا توی جایی بگذارند و قدم توی حیاطی بزنند که خیلی محل دوامشان نیست. ولی به نظر لازم است چند صباحی در این فضا زیست کرد. فلسفه در اولین برخوردهایش از این جنس است. البته به نظر برای شروع باید از کتابهای پایه‌ و شبه درسی فلسفه شروع کرد تا با فضای موضوعی این زمینه آشنایی یافت. 

 

بعد از این دوره ها بنا به علاقه و فراخور نیاز می‌توان کتابهای خوب را مطالعه نمود. به نظر این رویکرد که در ابتدای راه سراغ متنهایی که هیچ کدام از ارجاعات آن به درستی درک نشده است، نباید رفت. این برای هنریهای عزیز واقعا مهلک است. جریانی که این روزها می‌بینم مد شده است که ژیل دلوز و ژاک دریدا- مرلوپونتی و دیگرانی که بیشتر فلسفه هنر کار کرده‌اند، فی البداهه اتفاق خوبی نیست. موکدا این روش مخاطب نو آموز را در مسیری نگاه می‌دارد که دچار شبهه‌ی فهمیدن خواهد شد. در صورتی که قبل‌تر هم عرض کردم، فلسفه به نوعی زیست فلسفی احتیاج دارد و به نوعی نخ تسبیح تفکرات آدم را شکل می‌دهد. برای مسلط شدن در فلسفه‌های سیاسی و جامعه شناسی، تاریخ و غیره نیز همین راه توصیه شده است. در کنار خواندن کتابهای پایه خواندن متون مرتبط با فلسفه یونان قدیم یعنی متنهای شبه نمایشنامه‌ای از رساله‌‌های افلاطون بسیار شیرین، جذاب و هوش پرور خواهد بود. بنابراین دوره‌مقدماتی فلسفه می‌تواند از سه شاخه موازی زیر تشکیل شود: 

1- کتابهای پایه:

ترکیبی از دو کتاب زیر که هر کدام در برخی مباحث قوی‌ترند: 

الف- کلیات فلسفه – ریچارد پاپکین – ترجمه: دکتر سید جلال الدین مجتبوی- نشر حکمت 

این یکی در موضوعات زیر به بحث نشسته است: 

علم اخلاق 

فلسفه سیاسی 

مابعدالطبیعه 

فلسفه دین 

نظریه شناخت 

منطق 

فلسفه معاصر 

در این کتاب هرجا اندیشه‌ای از سوی شخصی معرفی شده‌است. بعد از آن اشکالات و انتقادات اساسی آن نیز آمده است. این کار بسیار به قوام فکری شخص آموزنده کمک خواهد نمود. 

ب- الفبای فلسفه – نایجل واربرتون – مسعود علیا- نشر ققنوس 

که دومی در نظریات جدید قوی‌تر است. 

2- متون قدیمی و اصلی : 

الف- 4 و 5 رساله افلاطون 

متن مناظره‌های سقراط که بسیار شبیه نمایشنامه است. پرسش و پاسخهای کوتاه و تامل برانگیزی درباب مسایل پایه

ب- رساله‌های ارسطو و نمایشنامه‌های سوفولکس 

3- تاریخ فلسفه : 

الف- تاریخ فلسفه – کاپلستون –انتشارات علمی و فرهنگی- 8 جلدی 

» جلد اول: یونان و روم

» جلد دوم: فلسفه قرون وسطی از آوگوستینوس تا اسکوتوس

» جلد سوم: فلسفه اواخر قرون وسطی و دوره رنسانس از اوکام تا سوئارس

» جلد چهارم: از دکارت تا لایب نیتس

» جلد پنجم: فیلسوفان انگلیسی از هابز تا هیوم

» جلد ششم: از ولف تا کانت

» جلد هفتم: از فیشته تا نیچه

» جلد هشتم: از بنتام تا راسل

» جلد نهم: از مِن دوبیران تا سارتر

ب- تاریخ فلسفه راتلج - انتشارات حکمت

پ.ن: 

1- علاقه مندان به فلسفه اسلامی می‌توانند به کتابهای استاد مطهری به عنوان یکی از بهترین مراجع این زمینه برای شروع در زمینه فلسفه و کلام اسلامی مراجعه نمایند.  البته آقای مصباح یزدی هم در این زمینه دوره‌ای تالیف نموده‌اند که قابل استفاده خواهد بود. 

2- خواننده گرامی، از خواندن کتابهای عامه پسند در این زمینه مانند مردان اندیشه (گفتگو با فلاسفه معاصر)– برایان مگی  چیزی جز همان ها که مناسب شب نشینی‌های یلدایی است حاصل نخواهد شد. 

3- تیتر مطلب از یکی از دغدغه های قدیمی که اینجا نوشته ام و ازمد خوانی گفته ام آمده است. 

منابع الکترونیک در زمینه فلسفه را می توانید در صفحه دانلود کتاب این بلاگ مشاهده نمایید. 

مطلب زیر از انجمن علمی - پژوهشی فلسفه : 

پایگاه اطلاعاتی ( GPI ) Guide to Philosophy on the Internet.  در معرفی پایگاه GPI ذکر این نکته ضروری است که این پایگاه تلفیق دو پایگاه هیپیاس و نوئسیس می باشد. با این توضیح که در صفحه اصلی آن, از دو ابزار جستجو استفاده شده است که یکی از آنها در محدوده هیپیاس و دیگری در محدوده نوئسیس به جستجو می پردازند. پایگاه اطلاعاتی GPI توسط پیتر سابِر ( Peter Suber) از سوی دانشگاه Earlham آمریکا ارائه گردیده است. از جمله ویژگیهای این پایگاه, حجیم و سنگین بودن صفحه اصلی آن است که در حالت عادی به بیش از 350 کیلو بایت می رسد. لذا کاربَران برای تکمیل شدن این صفحه دقایقی را باید منتظر بمانند. صفحه اصلی این پایگاه بسیار طولانی و دارای صدها پیوند به سایر پایگاه های فلسفی و مقالات مربوطه می باشد. از دیگر مشخصات این پایگاه وجود جدول محتویات ( Table of Contents ) است. در این جدول پیوندهای مهمی از جمله "فلاسفه" , "مجلات" , "موضوعات" , "دیکشنریها" و . . . به چشم می خورد. با این توضیحات معلوم می گردد که پایگاه اطلاعاتی GPI یکی از گسترده ترین پایگاه های فلسفی می باشد.

 http://www.earlham.edu/~Peters/Philinks.htm
پایگاه اطلاعاتی هیپیاس (Hippias ) یکی از مراکز مهم فلسفی می باشد که توسط دانشگاه Evansville آمریکا ارائه شده است. صفحه اصلیِ home page ) ) این پایگاه علاوه بر امکان جستجو دارای پیوندهای (link) مفیدی به سایر پایگاه های مهم فلسفی می باشد. از جمله این پیوندها می توان به پایگاه اطلاعاتی دیوید چالمرز, نوئسیس, دایره المعارف اینترنتی فلسفه و دایره المعارف فلسفه استنفورد اشاره کرد (تمامی این پایگاه ها در شماره های بعدی معرفی خواهند شد). با انتخاب هر یک از این پیوندها می توان از محتویات ارزشمند آنها سود جست.

http://hippias.evansville.edu پایگاه اطلاعاتی نوئسیس (Noesis ) نیز از دیگر پایگاه های عمومی فلسفه است که همانند پایگاه هیپیاس توسط دانشگاه Evansville آمریکا ارائه گردیده است. نوئسیس در مقایسه با هیپیاس از ابزارهای بهتر و مفیدتری برخوردار می باشد. در صفحه اصلی این پایگاه به پیوند های مهمی برمی خوریم. به عنوان مثال می توان پیوندهای "نویسندگان (Authors) ", "مجلات (Journals )" , "موضوعات (Topics)" و "مرجع آثار (Reference works )" را نام برد. با ورود به هر یک از این پیوندها می توان به اطلاعات مفیدی دست یافت. در قسمت "نویسندگان" با انتخاب هر یک از حروف الفبا, اسامی نویسندگان مربوطه مشاهده می شود. همچنین در قسمت "موضوعات", موضوعات مهم فلسفی از جمله فلسفه قاره ای قرن نوزدهم, فلسفه سنتی, فلسفه معاصر, فلسفه قرون وسطی و ... به چشم می خورد که هر یک از آنها نیز به قسمتهای ریز و جزئی تری تقسیم می شوند. لذا با وجود این پیوندها در صفحه اصلی پایگاه های اطلاعاتی نوئسیس کار برای کاربَر بسیار راحت تر انجام می پذیرد.

 http://noesis.evansville.edu/bin/index.cgi دایره المعارف های اینترنتی از جمله منابعی هستند که اطلاعات مفیدی را در زمینه های مختلف در اختیار کاربَران اینترنت قرار می دهند. بطور کلی این دایره المعارف ها هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارند و در آینده ای نزدیک شاهد گسترش آنها خواهیم بود. در این بین, دایره المعارف های فلسفی نیز نقش برجسته ای بر عهده دارند. در بین دایره المعارف های فلسفی می توان به The Internet Encyclopedia of Philosophy IEPاشاره کرد. این دایره المعارف توسط جیمز فِی سِر (James Fieser) ارائه گردیده است. از مشخصات اصلی این پایگاه, سبکی و کم حجم بودن صفحه اصلی آن است. در صفحه اصلی این پایگاه به حروف الفبایی برمی خوریم که با انتخاب هر یک از آنها به مقالاتی که با حرف مذکور آغاز می شود دست می یابیم. همچنین در قسمت Timeline نیز می توان این مقالات را بصورت سیر تاریخی مشاهده نمود که ابتدا از فلاسفه یونان باستان آغاز و پس از طی فلاسفه قرون 17 , 18 و 19 به قرن معاصر می پردازد. علاوه بر این پایگاه اطلاعاتی IEP قابلیت جستجو از طریق کلید واژه ها (Key Words) را نیز دارا می باشد.

 http://www.utm.edu/research/iep
یکی دیگر از دایره المعرفهای اینترنتی فلسفی پایگاه اطلاعاتی Stanford Encyclopeida of Philosophy (SEP) است. مقالات ارائه شده در این پایگاه تحقیقات دانشگاه استنفورد در ایالت کالیفرنیا می باشد که توسط ادوارد اِن. زالتا (Edward N. Zalta ) عرضه شده است. هر چند این پایگاه هنوز تکمیل نشده و دسترسی به کلیه مقالات آن میسر نیست اما بالقوه از پایگاههای مهم در زمینه متافیزیک به شمار می آید که از کیفیت بالایی برخوردار است. در صفحه اصلی این پایگاه به جدول محتویات برمی خوریم که با کلیک کردن بر روی آن, مقالاتی که با حروف الفبا تنظیم شده است مشاهده می شود.

 http://plato.stanford.edu/
پایگاه های فلسفه دین

اما در زمینه فلسفه دین می توان به پایگاه اطلاعاتی Faithnet اشاره کرد. هدف از ارائه این پایگاه همانطور که در صفحه اصلی آن نوشته شده است عبارت از جستجوی نقطه نظرات فلسفی, کلامی و اخلاقیِ مسیحیت و ارائه آنها جهت ترویج آگاهی و دانش نسبت به بحثهای مذهبی (مسیحی) است. پایگاه اطلاعاتی Faithnet صرفاً یک پایگاه مسیحی در زمینه فلسفه دین نیست اما از آنجاییکه پیش زمینه نویسندگان و موسسان آن, آئین مسیحیت بوده لذا اغلب مقالات ارائه شده در این پایگاه از سوی نویسندگان مسیحی می باشد. این پایگاه نیز _ که از معروفترین پایگاههای کلامی _ فلسفی تلقی می شود _ همانند سایر پایگاه های فلسفی, دارای پیوندهای مختلف و مفیدی است که از آن جمله می توان به پیوندهای "کلام ( Theology)" ,"فلسفه" , "فلسفه دین" , "مقالات ( Articles)" , "اخلاق ( Ethics)" اشاره داشت. درون هر یک از این پیوندها نیز پیوندهای جزئی تری وجود دارد. به عنوان مثال درون پیوند "فلسفه دین" می توان به پیوندهای زیر دسترسی پیدا کرد :

- براهین اثبات وجود خدا - براهین اثبات عدم وجود خدا

- بحث معجزات (Mirecles) - زبان دینی ( Religious Language)

- پلورالیسم دینی ( Religious Pluralism) - جاودانگی (Immortality)

با کلیک کردن روی هر یک از این پیوندها می توان از محتویات مربوطه استفاده کرد. به عنوان مثال درون پیوند "کلام" نیز پس از مقالات مقدماتی, پیوندهایی از قبیل "متألهان ( theologians)", "نهضت های کلامی ( theologian movement)" و "مسائل کلامی ( theologian issues)" بیان شده است. همچنین در مورد اخلاق نیز مقالات مفیدی را می توان در این پایگاه یافت.

 http://www.faithnet.freeserve.co.uk/ پایگاه اطلاعاتی Faithquest از جمله پایگاه های مهم در فلسفه دین می باشد. در صفحه اصلی این پایگاه, قابلیت دسترسی به فلاسفه (philosophers ), متألهان (theologians ), پیوندها (links ), وجود دارد. با انتخاب پیوند " فلاسفه " به آثار فیلسوفان مهمی از قبیل پلانتینجا, سوئین برن, آلستون, باسینجر, پویمن, جیمز کلارک برمی خوریم. و نیز در قسمت " پیوندها " سایر پایگاه های مهم اینترنتی درحیطه های مختلف فلسفی وجود دارد. برخی از این پایگاه ها عبارتند از: فلسفه دین, معرفت شناسی, علم و دین, اخلاقِ مسیحیت, کلامِ مسیحیت و... . با انتخاب هر یک از این پیوندها با سایر پایگاه های مربوطه مرتبط خواهیم شد. همچنین در صفحه اصلی این پایگاه امکان گفتگوی (chat ) فلسفی و کلامی وجود دارد. علاوه بر این با عضو شدن و ثبت نام در صفحه اصلیِ این پایگاه می توان از آخرین اخبار و اطلاعات مقالات موجود در آن مطلع شد.

http://www.faithquest.com در مورد پایگاههای اطلاعاتی فلسفه دین می توان به پایگاه فلسفه دین دانشگاه Baylor اشاره کرد. این پایگاه توسط اسکات مور (Scott Moore) از دانشگاه Baylor آمریکا ارائه گردیده است. از مشخصات این پایگاه می توان به پیوندهای شاخه ای و منظم و نیز طولانی بودن صفحه اصلی آن بطوریکه پیوندهای فراوانی صفحه اصلی آنرا اشغال کرده اند اشاره نمود. از جمله پیوندهای مهم این پایگاه عبارتند از :

"منابع قرون وسطی" , "منابع قرون جدید" , "منابع قرون معاصر" , "مجلات" , "سخنرانیها ونوشته ها" , "مفهوم فلسفی خدا" و ...

هر یک از پیوندهای فوق به شاخه های منظم و جزئی تری تقسیم می شوند. به عنوان مثال پیوند "منابع معاصر" به آثار فیلسوفانِ معاصر مانند آلستون, سوئین بِرن, پلانتینجا, استفان دیویس, راف وود و چند تن دیگر می پردازد.

 http://www.baylor.edu/~Scott_Moore/Phi_Rel_info.html